Hashimoto to choroba autoimmunologiczna tarczycy, objawiająca się przewlekłym stanem zapalnym gruczołu tarczowego. Obecnie uważana jest za najczęstszą chorobę autoimmunologiczną na świecie. Choroba Hashimoto w istotny sposób wpływa na społeczne, fizyczne i psychologiczne funkcjonowanie osoby chorej. Jej zadowolenie z życia może być determinowane przez wiele czynników, w tym również przez akceptację choroby, własną skuteczność i ogólny stan zdrowia psychicznego.

W ostatnich latach odnotowuje się znaczący wzrost występowania choroby  Hashimoto. Szacuje się, że zaburzenia związane z niewłaściwą pracą gruczołu tarczycy dotyczą aż 22% polskiego społeczeństwa. Najczęściej obserwowanym zaburzeniem jest niedoczynność tarczycy jako konsekwencja przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia tarczycy typu Hashimoto. Obawy związane z tą chorobą dotykają około 1–6%  populacji. Zauważono przy tym, że zachorowalność u kobiet jest 10–20 razy wyższa niż wśród mężczyzn (Seń, Grabowska, Wójcik, 2020). Hashimoto jest bowiem zapalną i przewlekłą chorobą tarczycy o podłożu autoimmunologicznym. Stanowi ona poważne  zagrożenie dla zdrowia publicznego. Po raz pierwszy została opisana w 1912 roku  przez japońskiego doktora Hakaru Hashimoto. Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy  jest uważane za najczęściej występującą chorobę autoimmunizacyjną na świecie oraz najczęstszą przyczynę niedoczynności tarczycy na obszarach, gdzie występuje prawidłowa podaż jodu (Caturegli, Remigis, Rose, 2014). 

W literaturze wymienia się następujące rodzaje choroby Hashimoto: 

1) poporodowe zapalenie tarczycy – początkowo występuje etap nadczynności  tarczycy, po czym zmienia się on w niedoczynność tarczycy, aby później wrócić  do optymalnego funkcjonowania tarczycy, 

2) ciche zapalenie tarczycy z nadczynnością – trwa mniej więcej 4 miesiące  i charakteryzuje się zbliżonym przebiegiem do poporodowego zapalenia tarczycy,  ale w tej odmianie przebieg choroby nie jest związany z porodem, 

3) pierwotny obrzęk śluzakowaty – jest to zanik gruczołu, a przy tym niedoczynność tarczycy w stopniu znacznym, 

4) ogniskowe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy – jest przyczyną niewielkich  zmian w tarczycy (niejednorodności miąższu), ale jej nie niszczy całkowicie,

5) uogólnione (rozsiane) zapalenie tarczycy – tarczyca niszczy się w taki sposób,  że niekiedy następuje całkowity lub częściowy jej zanik (Banakiewicz, Bednarczyk, Kulik,  2018). 

Autoimmunizacja jest reakcją immunologiczną organizmu skierowaną przeciwko własnym antygenom (Chapel, Haeney, Misbah, Snowden, 2019). Zaburzenia autoimmunologiczne związane są jednocześnie z utratą zdolności układu odpornościowego do rozróżniania antygenów „własnych” i „obcych”, co prowadzi do niszczenia tkanek własnych. W rozwoju choroby odgrywają rolę odkryte niedawno dwa główne patomechanizmy odpowiedzialne za uszkodzenie tkanek: komórkowy  i humoralny. Współdziałanie obu tych mechanizmów odpowiada za wystąpienie objawów  klinicznych choroby. Choroby autoimmunologiczne mają przebieg przewlekły, charakteryzują się okresami zaostrzeń i remisji. Konsekwencją zaniechania ich leczenia  może być inwalidztwo, a nawet śmierć. Jednak okazuje się, że do dziś nie poznano całkowitej patogenezy choroby (Gołąb, Kajbisiak, Lasek, Stokłosa, 2007). 

Hashimoto przez długi czas może przebiegać bez żadnych objawów, wówczas  jedynymi jej oznakami są przeciwciała znajdujące się we krwi chorego. Objawem typowym na początku choroby może być powiększone wole, dające uczucie uścisku w gardle. Chorzy w samym przebiegu Hashimoto skarżą się na uczucie zmęczenia, osłabienie, przygnębienie, suchość skóry, zaparcia, przybieranie na wadze mimo małego apetytu i słabą tolerancję zimna. Zauważyć należy jednak, iż występują również przypadki  osób bardzo szczupłych z zaawansowaną chorobą Hashimoto. Ponadto, badania lekarskie wykazują zwolnioną akcję serca, niskie stężenie hormonów tarczycy, u kobiet: wydłużony okres menstruacji, a przede wszystkim wysokie stężenie przysadkowego hormonu TSH (tyreotropiny). Zapalenie tarczycy typu Hashimoto  rozpoznaje się we wszystkich grupach wiekowych, a w jej przebiegu charakterystyczne jest niszczenie pęcherzyków tarczycy spowodowane procesami odpornościowymi  z udziałem komórek, przeciwciał i nacieków limfocytarnych (Szczeblowska, Hebzda,  Wojtuń, 2011).  

Leczenie polega na przywróceniu równowagi hormonalnej poprzez stosowanie lewotyroksyny. Trzeba zaznaczyć, iż jest to jedynie leczenie o charakterze objawowym. Do tej pory nie znaleziono sposobu na całkowite wyleczenie z choroby. Przyjmowanie leków trwa jednak przez całe życie pacjenta z uwagi na nieodwracalność ewentualnych  zmian w gruczole tarczowym. W bardzo rzadkich przypadkach stosuje się leczenie  chirurgiczne. Podczas leczenia kobiet z chorobą Hashimoto niezbędne jest zwracanie szczególnej uwagi na stan ciąży i przebyty poród, gdyż w tych okresach bardzo łatwo może dojść do nadczynności tarczycy. 

Przyczyn pojawienia się choroby upatruje się w czynnikach środowiskowych oraz genetycznych. Należy przy tym dodać, iż rozwojowi choroby towarzyszą  tzw. czynniki spustowe, czyli sytuacje przeciążenia fizycznego lub psychicznego, infekcje, stosowane leki, promieniowanie ultrafioletowe czy nawet dieta (Szczeblowska, Hebzda,  Wojtuń, 2011). Dodatkowo obraz zaburzenia uzupełniają współczesne badania przeprowadzone na Uniwersytecie Gaziosmanpaşa w Turcji, które pokazały, że niedobór  witaminy D w grupie 132 dzieci jest bardziej popularny w grupie dzieci chorych na Hashimoto niż zdrowych, co może wskazywać na jedną z przyczyn powstawania patomechanizmu tej choroby autoimmunologicznej (Sönmezgöz, Ozer, Yilmaz, Onder,  Butun, Bilge, 2016).  

Okazuje się zatem, że diagnoza choroby Hashimoto jest często skomplikowana  a jej objawy psychiczne są dla pacjenta zauważalnie dotkliwsze niż objawy fizyczne.  Przyjmują one formę obniżonego nastroju, zaburzeń lękowych, spowolnienia psychoruchowego, osłabienia pamięci, senności, czasami zaburzenia świadomości.  Związek nastroju ze zdrowiem somatycznym jest złożony, z jednej strony nastrój może  być czynnikiem pośredniczącym w powstawaniu choroby, z drugiej natomiast zaburzenia  nastroju często występują w różnych schorzeniach somatycznych. Nastrój wywołany  chorobą zwykle charakteryzuje się zmęczeniem, smutkiem lub przygnębieniem. Powyższe  objawy mogą powodować również obniżenie odporności immunologicznej (Leventhal,  Patrick-Miller, 2005).  

W obszarze sfery poznawczej zakłóceniu często ulega pamięć, a pacjenci  odczuwają spowolnienie psychoruchowe i senność. Badania neuroobrazowe i testy neuropsychologiczne nie zawsze wskazują na dysfunkcje w tym obszarze. Wytłumaczeniem tego zjawiska może być fakt, że u osób badanych nie nastąpiła jeszcze degeneracja ośrodkowego układu nerwowego wykrywalna za pomocą testów, być może same testy kognitywne są zbyt mało czułe lub też grupy badane były mało liczne i młode (Stetkiewicz-Lewandowicz, Sobów, 2018). 

Jeśli chorujesz na Hashimoto i chciałbyś sprawdzić za pomocą testu swój ogólny stan zdrowia psychicznego, zapraszam Cię na konsultację, na której zaproponuję Ci szczegółowy wywiad i poddanie się testowi GHQ-28 Kwestionariusz Ogólnego Stanu Zdrowia (General Health Questionnaire – GHQ) D. Goldberga (2001) w adaptacji Z. Makowskiej i D. Merecz, który pozwala  na pomiar wskaźnika zdrowia psychicznego będącego sumą czynników składowych, takich jak: symptomy somatyczne, lęk i bezsenność, depresja. Im wyższy uzyskany  rezultat, tym gorszy stan zdrowia psychicznego. Test ten jest instrumentem przesiewowym służącym do oceny stanu zdrowia psychicznego osób dorosłych w populacji ogólnej. Pozwala na oszacowanie nasilenia niepsychotycznych zaburzeń funkcji psychicznych i wyłonienie osób, u których istnieje istotne prawdopodobieństwo ich wystąpienia.  Na ogólny wynik kwestionariusza wpływa osobnicza wrażliwość, sposób przeżywania i poczucie choroby, dlatego też uważa się, że za pomocą GHQ można również zbadać poczucie zaburzenia psychicznego – i subiektywną ocenę jego następstw – nazywane  niespecyficznym cierpieniem psychicznym (ang. nonspecific psychological distress). 

Wersja kwestionariusza GHQ-28 oprócz wyniku ogólnego (jak w GHQ-12) ma dodatkowo cztery skale: Symptomy somatyczne, Niepokój, bezsenność, Zaburzenia funkcjonowania i Symptomy depresji. Kwestionariusz początkowo stosowany był przede wszystkim przez lekarzy rodzinnych w Wielkiej Brytanii, ale z czasem został przetłumaczony na prawie 40 innych języków i po ocenie jego trafności i rzetelności w różnych kulturach. Obecnie jest dostępny dla Klientów Gabinetu Strefy Rozwoju w Łodzi. 

Zapraszam na konsultacje,
mgr Ewelina Gorzewska

Bibliografia:

1. Banakiewicz, A., Bednarczyk, A., Kulik, A. (2018). Annales Universitatis Mariae Curie – Skłodowska. Sectio J, Pedagogia-Psychologia vol. XXXIV, 2. Wsparcie społeczne  i dobrostan w chorobie Hashimoto u kobiet w okresie dorosłości, 177-187.
2. Caturegli, P., De Remigis, A., Rose, N.R. (2014). Autoimmun Rev 13(4-5), Hashimoto  thyroiditis: clinical and diagnostic criteria, 391-397.
3. Chapel, H., Haeney, M., Misbah, S., Snowden, N. (2019). Immunologia kliniczna, Lublin:  Czelej, 103-117.
4. Gołąb, J., Jakóbisiak, M., Lasek, W., Stokłosa, 1. T. (2007). Zjawiska autoimmunizacyjne, W: Gołąb, J., Jakóbisiak M., Lasek, W., Stokłosa, T. (red.): Immunologia.  Warszawa: PWN, 376-397.
5. Leventhal, H, Patrick-Miller, L. (2005). Emocje a choroby somatyczne – przyczyny  i wskaźniki podatności na zachorowanie. Lewis M., Haviland-Jones, JM (red.).  Psychologia emocji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 657–675.
6. Makowska Z., Merecz Z. Polska adaptacja kwestionariuszy ogólnego stanu zdrowia  Davida Golberga: GHQ-12 i GHQ-28. Łódź: Instytut Medycyny Pracy, 3-40. Matych, M. (2021) Psychiatria. Procesy immunologiczne w przebiegu zaburzeń lękowych  – podstawy teoretyczne i potencjalne implikacje kliniczne. Łódź: Gabinet Lekarski  Psychoterapii.
7. Seń, M., Grabowska, B., Wójcik, J. (2020). Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, tom 26,  nr 4, Health behaviours and degree of acceptance of disease and eating habits  among patients with hypothyroidism and Hashimoto’s autoimmune thyroiditis,  284-389.
8. Sönmezgöz, E., Ozer, S., Yilmaz R., Onder, Y., Butun, I., Bilge, S. (2016). Rev Med Chile  144, Hypovitaminosis D in children with Hashimoto’s Thyroiditis, 611-616.
9. Stetkiewicz–Lewandowicz, A., Sobów, T. (2018). Sztuka leczenia nr 2, Psychologiczne  aspekty choroby Hashimoto, 41-51.
10. Szczeblowska, D., Hebzda, A., Wojtuń, S. (2011). Pediatria i Medycyna Rodzinna (vol. 7)  nr 3, Choroby autoimmunizacyjne w praktyce lekarskiej, 218-222.