Często zdarzają się sytuacje, kiedy podczas konwersacji chcemy pomóc naszemu rozmówcy, a on zamiast być nam wdzięczny zamyka się w sobie. My chcemy go pocieszyć, wyjaśnić sytuacje, a on wykazuje reakcje obronne – odmawia odpowiedzi na pytanie, milczy czy nawet obraża się. Prawdopodobnie wówczas zastosowaliśmy jakieś sformułowanie, które w psychologii określane jest jako bariera komunikacyjna.

Bariera komunikacyjna to taki komunikat, który wywołuje dużą szkodę, blokuje porozumienie, krzywdzi rozmówce. Jakie są najczęściej używane blokady uniemożliwiające porozumienie?

• Pierwsze z nich to rozkazy, komendy, polecenie np. “zrób to tak i tak”. Osoba stosująca takie komunikaty staje się dominująca, próbuje zmusić rozmówce do podporządkowania się. Często też używa podwyższonego tonu głosu, który sprawia, że odbiorca komunikatu może poczuć się mnie wartościowy.
• Kolejną barierą komunikacyjną są ostrzeżenia, upomnienia i groźby np. “to może się źle skończyć…”. Tego typu komunikaty działają podobnie jak rozkazy – mogą obniżać poczucie wartości u odbiorcy i powodować lęk. Adresat komunikatów z czasem może mieć problem z samodzielnym podejmowaniem decyzji, ponieważ będzie oczekiwał aprobaty i potwierdzenia swojego sposobu myślenia u innych.
• Perswadowanie, moralizowanie i wygłaszanie kazań – to kolejne blokady komunikacyjne. Skutkują z kolei tym, że w odbiorcy takiego komunikatu tworzą się wyrzuty sumienia. Ważne jest, aby prowadzić rozmowę w sposób partnerski i dać możliwość rozmówcy samodzielnie dojść do wniosków. Odbiorca słysząc komunikat moralizujący zapewne poczuje się skrytykowany i nie będzie chciał kontynuować rozmowy.
• Udzielanie rad i dawanie gotowych rozwiązań także nie przynosi dobrych efektów. Są to komunikaty typu: “Najlepiej byłoby to przeczekać” lub “Koniecznie o tym z nim porozmawiaj”. Są t metody powszechnie stosowane, ale nie przynoszące określonych skutków pomocowych.
• Uspokajanie, pocieszanie, współczucie, np. “wszystko będzie dobrze, nie martw się” lub “jakoś sobie poradzisz” to kolejne bariery komunikacyjne. Istotne jest, aby nie działać na siłę – nie nakazywać rozmówcy przestać się smucić czy złościć. Każdy ma prawo wyrażać swoje emocje.
• Ośmieszanie i zawstydzanie zawsze będzie krzywdzące dla naszego rozmówcy, godzi w poczucie jego własnej wartości.
• Interpretowanie i stawienia swoich diagnoz także blokuje porozumienie, są to komunikaty typu: “Ty chyba mu zazdrościsz”.

To tylko przykłady sformowań utrudniających porozumienie. Właściwa komunikacje zakłada partnerstwo, wzajemne zrozumienie, jest daleka od krytyki, oceny i dawania gotowych rozwiązań. Niemożliwe jest, co oczywiste, wyeliminowanie wszystkich barier komunikacyjnych, ale warto zwrócić uwagę na te, które stosujemy najczęściej, i które są najbardziej krzywdzące dla naszych bliskich. Na spotkaniach z psychologiem możesz nauczyć się tych strategii, a także poczuć się wspieranym bez oceny i dawania rad.

Bibliografia:
Sujak, E. (2021). ABC psychologii komunikacji. Wydawnictwo WAM.